به گزارش سرویس علمی ـ فرهنگی مرکز خبر حوزه، اثر حاضر كه پنجمين جلد از مجموعه هشت جلدي تفاسير ملاصدراست، آية‌الكرسي و آية‌النور را شرح و تفسير مي‌كند.

صدرالمتالهين درباره تفسير قرآن، نظري خاص دارد كه سوره و آيات قرآني را بر اين روش تفسير كرده است.

ملاصدرا همچنين در تفسيرآية‌الكرسي مي‌نويسد: «طرف سخن ما در معاني قرآن مطلقا محققان از اهل‌الله و يا محبان و يا متشبهان به آنان و صافي‌دلان مومن به حالات آنانند، و اصولا در دست گرفتن اين تفسير من، براي كساني كه متصف به ضد اين صفاتند، حرام و ممنوع است.»

وي در تفسير سوره بقره نيز آورده است: «تو اگر مي‌خواهي كه عالمي رباني و مفسر كلام الهي باشي، ولي خويش را براي رسيدن به مقام قرب‌الهي، به رياضات نفساني ‌از قبيل خضوع و خشوع و صبر و نماز و بازداشتن خاطر از امور ذهني و بستن ابواب مشاعر و استدامه نظر در الهيات‌ـ نيندازي، خويشتن را به چيزي غير ممكن و يا شبيه به محال گول‌زده‌اي.»

تحليل آية‌الكرسي

این مفسر در تفسير آية‌الكرسي، بناي آن را بر يك مقدمه و 20 مقاله و يك خاتمه نهاده، و در مقدمه ـ‌در فضل و برتري آية‌الكرسي بر ديگر آيات‌ بحث می‌کند.

در مقاله اول كه شامل هشت مساله است، در اسم «الله» و اسم اعظم سخن گفته و اين كه اين اسم، عين ذات اوست يا غير آن؟ و نيز در اين كه؛ صفات او عين ذات اوست و مسماي لفظ «الله» معبود كاملا از عرفا مي‌باشد نه غير آنان.

مقاله دوم، در تفسير فقره «لا اله الا هو» بوده و شامل پنج بخش است.

مقاله سوم، شامل سه فصل است و سخن در دو اسم: «حي‌ و قيوم»، مي‌باشد؛ و مي‌گويد: حق‌تعالي حي و قيوم بوده و تمام معارف توحيدي از اين دو اسم سرچشمه گرفته، و واجب‌الوجود بسيط‌الحقيقه بوده و عالم به ذات خود و به غير خود مي‌باشد و فاعليتش نسبت به اشياء بگونه عنايت است، و چون حق‌تعالي «حي» است، بايد كه «سميع و بصير» باشد، و چون «قيوم» است، ايجاب مي‌كند كه «حكيم، جواد و غني و مالك» باشد.

مقاله چهارم، در تفسير فقره (لا تاخذه سنة و لا نوم) بوده و شامل چهار مقصد است، كه متضمن نشآت سه‌گانه انسان (دنيا و برزخ و آخرت)، و اصناف انسان‌ها بحسب ميلشان به هريك از آنها، و بيان شمول علم حق‌تعالي به موجودات، و محال بودن چرت و خواب بر او ـ‌تعالي‌ـ‌ است.

مقاله پنجم، در تفسير فقره (له ما في‌السموات و ما في‌الارض) بوده و شامل پنج مطلب است در اطراف وجود مجرد، و دلالت آيه بر توحيد افعالي و مطالب ادبي و ...

مقاله ششم، در تفسير فقره (من ذا الذي يشفع عنده الا باذنه) بوده و شامل سه بخش است كه در آنجا مفهوم شفاعت و مراتب وسايط، و تعيين شافعان، و معني «اذن»، بیان شده است.

مقاله هفتم، در تفسير فقره (يعلم ما بين ايديهم و ما خلفهم) بوده و شامل سه مساله علم الهي و بيان مراتب آن و قبليت و بعديت می‌باشد.

مقاله هشتم، در تفسير فقره (و لا يحيطون بشيء من علمه الا بما شاء)، می‌باشد.

مقاله نهم، در تفسير فقره (وسع كرسيه السموات و الارض) است كه شامل چهار بخش است، و در آنجا از معني كرسي و كيفيت فهم متشابهات قرآني سخن به میان آمده است.

مقاله دهم، در تفسير فقره (و لا يوده حفظهما) است كه در سه بخش پیرامون اقسام فاعل آمده است.

مقاله يازدهم، در تفسير فقره (و هو العلي العظيم) می‌باشد.

مقاله دوازدهم، در تفسير فقره (لا اكراه في‌الدين) است و مقاله سيزدهم، در تفسير فقره (قد تبين الرشد من الغي) می‌باشد.

مقاله چهاردهم، در تفسير فقره (فمن يكفر بالطاغوت...) است كه شامل سه تحقيق مي‌شود، در معني طاغوت و معني ايمان به خدا و اعتقاد به وجود خداوند، و اعتقاد به صفات وي، و بيان صفات سلبي، و سخني با منكران عالم ملكوت، و بيان صفات ثبوتي و اعتقاد به افعال باري‌تعالي، و سخني در توحيد افعال می‌باشد.

مقاله پانزدهم، در تفسير فقره (والله سميع عليم) و مقاله شانزدهم، در تفسير فقره (الله ولي‌الذين آمنوا) است و آن را در چهار لايحه بيان داشته، يعني علت اختصاص مومنان را به ولايت الهي متذكر شده و سپس در جرح و تعديل حسن و قبح عقلي ‌ـ‌كه اشعريان وارد كرده‌اند‌ـ بحث كرده و در لايحه چهارم به روش حكما و صوفيه اشاره کرده و مطالب سعادت و شقاوت و ريشه آن دو، و فايده گسيل رسولان و فرو فرستادن كتاب‌ها را بيان مي‌دارد.

مقاله هفدهم، در تفسير فقره (يخرجهم من الظلمات الي النور) است.

مقاله هجدهم، در تفسير فقره (والذين كفروا اولياوهم الطاغوت يخرجونهم من النور الي الظلمات) بوده و شامل شش مطلع است. در يكي از مطالع اين مقاله استدلال معتزليان را در اين كه كفر، به قضاي الهي نيست، رد مي‌كند. و ولايت الهي را بر بندگان اثبات مي‌كند.

مقاله نوزدهم، در تفسير فقره (اولئك اصحاب النار) بوده و آن را در هشت بصيرت بيان مي‌دارد. در اين مقاله از چگونگي شياطين شدن ارواح كافران، و شناخت بهشت و دوزخ و اصحاب آنها، و مراتب موجودات در قرب به خداوند، و چگونگي منقسم شدن ارواح به اصحاب بهشت و دوزخ سخن به میان می‌آورد.

تحليل آيه مباركه نور

در تفسير آيه نور، نخست در تحقيق معني نور، و اين كه نور، كمال براي موجود مي‌باشد، و ... نگاشته شده است.

سپس، در طي تفسير آيه، سخن از اين است كه هركس نسبتش با پيغمبر(ص) درست باشد، نور الهي از آن حضرت بر او مي‌تابد و اين همان معني شفاعت است و اين كه امانت، همان رنگ كمال نوري را گرفتن است، پس از آن بحثي در معني صدر و قلب و روح، به صورت‌هاي گوناگون ارائه می شود و در پي اين مطلب، مراتب انسان و سفر و سلوك او، در درجات ابدان و نفوس و عقول را تا آخرين مراتب انساني بيان می‌دارد.

چاپ نخست كتاب «جلد پنجم تفسير القرآن الكريم در تفسير آية‌الكرسي و آية‌‌النور» در شمارگان 2000 نسخه، 568 صفحه از سوی انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا راهي بازار نشر شده است.